Từ ngàn xưa, nhân sâm đã được phong
danh là thần dược, đứng đầu trong các vị thuốc đông y: sâm, nhung, quế,
phụ… có thể trị được bá bệnh. Sâm ở đây được hiểu là nhân sâm. Trên thị
trường có rất nhiều dược liệu mang tên sâm cũng có thể có củ giống hình
người như nhân sâm nhưng tính chất dược lý không giống hoặc chỉ giống
một phần…
Ngày nay, các công trình nghiên cứu khoa học cho thấy tính chất dược lý của sâm rất đa dạng như:
- Gia tăng sự hồi phục các chức năng của cơ thể, được xem là loại thuốc bổ toàn diện.
- Tác dụng chống lão hóa tế bào, thúc
đẩy quá trình sinh tổng hợp protein của tế bào mới. Do đó, người xưa cho
rằng sâm là vị thuốc “cải lão hoàn đồng”.
|
| Cây nhân sâm. |
- Kích thích cơ chế miễn dịch của cơ thể, giúp chống lại bệnh nhiễm trùng, là phương thuốc phòng bệnh.
Nhân sâm đứng đầu trong các vị thuốc bổ
nhưng vẫn là thuốc, nên không phải muốn dùng thế nào cũng được và không
phải ai cũng dùng được, bởi thể trạng, bệnh tình khác nhau. Việc dùng
tùy tiện có thể biến bệnh nhẹ thành nặng, nặng thành nặng hơn.
Việc dùng nước nhân sâm thay cho nước
uống, hay ăn nhân sâm như ăn kẹo là rất nguy hiểm, nhất là với người cao
tuổi, bị xơ cứng động mạch… bởi trong nhân sâm có chứa chất chống phân
giải chất béo, sẽ làm tăng lượng mỡ.
Sâm được coi như là một thứ thuốc giúp
con người thích ứng với hoàn cảnh, giúp cơ thể con người thích ứng với
những kích động, kích thích, với những biến động, với stress. Sâm điều
hòa tuyến nang thượng thận, tuyến giáp trạng và tuyến não thùy. Sâm vì
thế làm gia tăng biến dưỡng, làm điều hòa huyết áp và lượng đường trong
máu. Vì thế, người ta hay đổ sâm vào miệng những người hấp hối để làm
tăng áp huyết và lượng đường cho người bệnh hồi tỉnh.
Đông y cho rằng, do nhân sâm đại bổ khí
nên những người có thể trạng âm hư hỏa vượng, âm hư nội nhiệt với các
triệu chứng thì không nên dùng nó. Những người đang bị bệnh thực chứng,
tức là bệnh cấp tính, thanh niên hay bị xuất tinh sớm, di tinh, phụ nữ
đang mang thai, trẻ em dưới 14 tuổi đều không nên dùng nhân sâm.
Nhân sâm làm tăng cường hoạt động của hệ
tuần hoàn và hô hấp, tăng hưng phấn thần kinh, tăng sức lực, tăng khả
năng lao động… Cho nên, chỉ sử dụng vào buổi sáng hoặc chiều, không sử
dụng vào buổi tối, để cơ thể được nghỉ ngơi tốt hơn.
Các loại củ cải và hải sản đều tuyệt đối
bị cấm sau khi uống hoặc ăn nhân sâm. Vì củ cải và hải sản là đại hạ
khí, còn nhân sâm là đại bổ khí, hai thứ triệt nhau.
Nhìn chung có rất nhiều vị thuốc mang
tên sâm nhưng lại thuộc nhiều họ thực vật khác nhau, chỉ có loại thuộc
giống thần thảo panax mới có dược tính được coi là tốt như nhân sâm.
Ngay cả cùng một loại nhân sâm nhưng tính chất cũng thay đổi tùy theo
vùng địa lý, điều kiện trồng trọt và thời gian gặt hái. Sâm trồng tại xứ
Cao Ly (Triều Tiên) được đánh giá là tốt nhất. Vì thế, nhiều sản phẩm
có sâm được phép lưu hành trên thị trường đều ghi rõ loại sâm và hàm
lượng trong thành phần công thức. Còn các loại sâm trôi nổi trên thị
trường, ngoài cảm quan “có mùi sâm” thì thật là khó để biết đó là loại
sâm nào, bao nhiêu tuổi và hàm lượng tinh chất còn lại…