Theo dược học cổ truyền, nhân sâm là một
trong những vị thuốc quý, có công dụng đại bổ nguyên khí, bổ ích ngũ
tạng, sinh tân dưỡng huyết. Nhân sâm có thể được dùng độc vị dưới các
dạng sâm lát, viên nang, trà tan, rượu thuốc... hoặc có thể phối hợp với
các vị thuốc khác tùy theo mục đích trị liệu, trong đó có mật ong, một
dược liệu có công dụng bổ trung ích khí, nhuận táo chỉ thống, hoãn cấp
giải độc, an ngũ tạng, hòa bách dược. Đây là cách sử dụng nhân sâm dưới
dạng phối ngũ khá độc đáo mà nhiều người chưa được biết. Bài viết này
xin được giới thiệu một số ví dụ điển hình để độc giả có thể tham khảo
và vận dụng.
Công thức 1: Nhân sâm 500 g, mật ong 250 g, nhân sâm
thái vụn
sắc kỹ 3 lần, sau đó bỏ bã, hòa với mật ong rồi cô đặc thành dạng cao
đặc, đựng trong lọ kín dùng dần, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15 g. Công
dụng: diên niên ích thọ, rất thích hợp cho người già cần bồi bổ
sức
khỏe để kéo dài tuổi thọ.
Công thức 2: Nhân sâm 3 g, mật ong 15 g, nhân sâm
thái vụn
sắc kỹ lấy chừng 200 ml (bã thuốc có thể nhai nuốt, sau đó cho mật ong
vào hòa đều, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng: bổ khí đề
tỉnh thần, tráng dương hưng dục, diên niên ích thọ, dùng làm thuốc bồi
bổ cho những người suy nhược cơ thể, nam giới liệt dương, suy giảm khả
năng tình dục, xuất tinh sớm, di tinh...
Công thức 3: Nhân sâm tươi 30 g, sữa bò 150 g, lê
tươi 500
g, mật ong 120 g. Nhân sâm thái vụn, sắc kỹ 3 lần, bỏ bã lấy nước cốt;
lê gọt vỏ bỏ hạt, rửa sạch, ép lấy nước; đổ mật ong, sữa bò, nước lê và
dịch chiết sâm vào nồi, cô bằng lửa nhỏ thành dạng cao đặc, đựng trong
lọ kín dùng dần, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 20 g. Công dụng:
bổ
khí dương âm, thanh phế nhuận táo, dùng đặc biệt tốt cho những người bị
bệnh đường hô hấp thể Khí âm lưỡng hư biểu hiện bằng các triệu chứng
mệt như mất sức, khó thở, dễ bị cảm mạo, hay vã mồ hôi, ho khan ít đờm,
môi khô miệng khát, hoa mắt chóng mặt, hay có cảm giác sốt về chiều,
lòng bàn tay bàn chân nóng, tai ù tai điếc, đại tiện táo...
Công thức 4: Nhân sâm 5 g, hạnh đào nhân 50 g, mật
ong 300
g. Nhân sâm thái vụn, hạnh đào nhân sao thơm tán vụn, hai thứ đem sắc
thật kỹ lấy nước rồi hòa với mật ong, cô bằng lửa nhỏ thành dạng cao
đặc, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10 g với nước ấm. Công dụng:
bổ
nguyên dương, làm đen râu tóc, phòng chống rụng tóc, chuyên dùng bồi bổ
cho những người thể lực suy yếu, thị lực giảm sút, râu tóc sớm bạc,
rụng tóc nhiều...
Công thức 5: Nhân sâm 100 g, can khương 100 g, cam
thảo
150 g, bạch truật 150 g, phụ tử chế 100 g, mật ong 650 g. Các vị thuốc
sấy khô, tán bột, luyện với mật ong thành viên hoàn, mỗi viên 7 g, uống
mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 1 viên với nước ấm. Công dụng: đại bổ
nguyên khí, ôn vị tán hàn, chuyên dùng bồi bổ và trị liệu cho những
người bị bệnh lý dạ dày - đại tràng thuộc thể hư hàn, biểu hiện bằng các
triệu chứng, mệt như mất sức, bụng lạnh đau âm ỉ, chườm nóng thì đỡ
đau, buồn nôn và nôn ra nước trong, đại tiện lỏng nát, sợ lạnh, tay chân
lạnh, sắc mặt nhợt nhạt, chất lưỡi nhợt...
Công thức 6: Nhân sâm 30 g, sinh địa tươi 320 g,
bạch linh
60 g, mật ong 400 g. Nhân sâm và bạch linh sấy khô tán bột, sinh địa
rửa sạch, giã nát, ép lấy nước, sau đó cho tất cả vào nồi cô bằng lửa
nhỏ thành dạng cao đặc, đựng trong lọ kín dùng dần, mỗi ngày uống 2 lần,
mỗi lần 10 g. Công dụng: tư âm nhuận phế, ích khí bổ tỳ,
chuyên
dùng để bồi bổ cho những người bị bệnh đường hô hấp, suy nhược thần
kinh, thiểu năng tuần hoàn não, di tinh, liệt dương thuộc thể Khí âm
lưỡng hư.
Công thức 7: Nhân sâm tươi (loại được bảo quản trong
túi
nilông đã hút chân không) 30 g, mật ong lượng vừa đủ. Nhân sâm giã nát,
ép lấy nước rồi hòa với mật ong, chia uống 2 lần trong ngày, bã có thể
hãm với nước sôi uống thay trà. Công dụng: đại bổ nguyên khí,
nhuận táo sinh tân, thường được dùng làm nước uống tăng lực cho những
người có thể chất suy nhược. Công thức này cũng có thể gia thêm lê 1
quả, táo (loại to nhập từ Trung Quốc) 1 quả,
cà rốt 1 củ, tất cả rửa sạch, ép lấy nước uống để làm đồ giải khát, tăng
lực và cải thiện làn da cho phụ nữ.
Công thức 8: Nhân sâm 30 g, bào thai hươu 1 bộ, bạch
truật
30 g, bạch linh 30 g, cam thảo 30 g, đương quy 30 g, xuyên khung 30 g,
bạch thược 30 g, thục địa 30 g, mật ong lượng vừa đủ. Các vị thuốc đem
sắc thật kỹ, lấy nước hòa với mật ong rồi cô thành dạng cao đặc, uống
mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 20 g. Công dụng: bổ ích khí huyết, điều
kinh trợ thai, dùng làm thuốc để bồi bổ sức khỏe, đặc biệt tốt cho những
phụ nữ muộn con do tử cung lạnh.
Nhân sâm có nhiều loại khác nhau tùy theo nơi khai thác, nguồn
gốc địa lý và cách chế biến. Cho đến nay, sâm Triều Tiên (Cao Ly
sâm) vẫn được coi là tốt hơn cả, trong đó hồng sâm (loại to nặng trên 37
g, cắt bỏ rễ râu, chế biến sao tẩm với các phụ gia khác rồi đem chưng
cách thủy, sấy khô và đóng vào hộp gỗ) là tuyệt vời nhất.