Nấm linh chi (hay còn gọi là nấm lim), thường mọc dưới tán những khu rừng tự nhiên, nơi có nhiều cây lim sinh sống. Nấm thường mọc nhiều vào mùa hè, trong điều kiện thời tiết nóng ẩm. Nấm lim là một loại dược thảo quý giá, được người dân địa phương sử dụng như một loại thần dược.
Quà tặng từ thiên nhiên
Nấm linh chi có tên khoa học là Ganoderma lucidum (Leyss ex Fr) Karst thuộc họ nấm gỗ Ganodermataceae. Trước đây, Hố Mười (Minh Sơn, Hữu Lũng, Lạng Sơn) là vùng đất có diện tích rừng tự nhiên lớn với nhiều loại cây lâm nghiệp có giá trị, như: lim, muồng cánh gián, lát hoa…trong đó cây lim là cây giữ vị trí chủ đạo. Rừng tự nhiên làm cân bằng hệ sinh thái, bảo vệ con người khỏ bị thiên tai, lũ lụt; cung cấp nguyên liệu làm nhà, cung cấp nguồn thức ăn: nấm, măng, rau rừng…Ngoài ra, rừng tự nhiên Hố Mười còn là nơi lưu giữ nguồn thuốc nam có giá trị trong đó có Nấm lim.
Theo người dân địa phương, không phải gốc lim nào nấm cũng mọc, chỉ những cây gỗ lim cổ thụ sống lâu năm trong các khu rừng tự nhiên thì mới mọc nhiều. Nấm lim là một loại nấm hóa gỗ có cuống dài hoặc ngắn, mũ nấm có hình thận, hình tròn hơi dẹt hoặc hình cánh quạt. Cuống nấm lệch về một bên, mũ thường có hình trụ tròn hoặc hơi dẹt, khi phơi khô có màu đỏ nâu hay đỏ cam.
Nấm lim, "tiên dược" cho con người
Theo kinh nghiệm dân gian, nấm lim là một vị thuốc nam quý giá. Nấm lim có tác dụng kéo dài tuổi thọ, tăng khả năng miễn dịch cho cơ thể, trung hòa chất độc bảo vệ gan, chống các bệnh viêm gan; thông thường nấm lim được ngâm rượu để uống hàng ngày. Ngoài ra nấm lim còn có tác dụng điều hòa huyết áp, ức chế một số vi khuẩn gây các bệnh nhiễm trùng, tốt cho bệnh nhân viêm loét dạ dày, tá tràng, bệnh đái đường... Những người cao tuổi sử dụng nấm lim có thể cải thiện trí nhớ, ăn ngủ được và có tác dụng tốt cho sức khoẻ. Cũng có thể thái lát nhỏ nấm lim, phối hợp với cam thảo rồi sắc bằng nước nóng lấy nước uống hàng ngày. Khi uống ban đầu có vị đắng sau đó thì ngọt. Thuốc từ nấm lim có thể dùng cho mọi đối tượng và không có tác dụng phụ về sau.
Theo kinh nghiệm, nấm lim sẽ càng tăng giá trị nếu biết thu hái đúng thời điểm. Nấm mọc chủ yếu vào tháng 6- 7 âm lịch, thì khoảng tháng 10 – 11 âm lịch thu hái là tốt nhất. Tuy nhiên, cũng có thể thu hái khi nấm mọc sau một tháng. Cách sơ chế nấm linh chi thành thuốc rất đơn giản. Sau khi thu hái về, mang về phơi khô, rồi thái thành từng miếng nhỏ (thái con chì), sau đó được rửa bằng nước ấm, tốt nhất là rửa bằng rượu trắng nhằm loại bỏ các tạp chất, đất bụi. Tiếp đó cho vào bình ngâm, ngâm càng lâu càng tốt tuy nhiên, nhanh nhất thì chỉ cần sau khoảng 10 ngày là có thể sử dụng. Cũng có thể gói thành gói và bảo quản ở nơi khô ráo, khi nào cần thì mang ra sử dụng.
Hiện nay trên thị trường, nấm linh chi có hai loại, nấm tự nhiên và nấm nhân tạo, được bán rất phổ biến. Giá bán nấm linh chi trồng nhân tạo chỉ khoảng 250.000đ/kg, còn nấm lim mọc tự nhiên giá khoảng 500.000đ/kg. ông Nông Thảo Nguyên, thầy thuốc nam thôn Hố Mười cho biết: “Nấm lim trồng nhân tạo bán ngoài thị trường giá trị không bằng nấm mọc tự nhiên. Nấm mọc trong rừng với điều kiện khắc nghiệt của tự nhiên, hút được sinh khí âm – dương trong đất nên có tác dụng tốt hơn nấm trồng nhân tạo”.
Bảo tồn nguồn dược liệu quý
Hiện nay, nấm linh chi ở Hố Mười ngày càng khan hiếm. Nguyên nhân là do người dân địa phương chạy theo lợi nhuận trước mắt, chặt phá đồng loạt rừng tự nhiên, thay vào đó là rừng trồng bạt ngàn những cây bạch đàn. Diện tích rừng bạch đàn ngày càng tăng lên, làm nguồn nước ngày càng cạn kiệt, đất đai khô cằn, nhiều loại cây bản địa, cây thuốc nam không thể mọc được dưới tán. Rừng tự nhiên bị phá, cây Lim bị khai thác, nấm lim không còn chỗ và môi trường để mọc. Mặt khác, người bên ngoài lợi dụng đi chăn trâu, lấy củi đã "tận thu", tận diệt nấm lim, kể cả những cây nấm vừa mới mọc.
Vì vậy, để có được nguồn nấm lim phục vụ bồi bổ cơ thể cần phải khôi phục và phát triển các khu rừng tự nhiên, trồng các loại cây bản địa, đặc biệt là cây Lim.