Theo Đông y, thận gia súc (bồ dục, cật) nói chung (lợn, bò, dê...) vị mặn, tính lạnh không độc, đều có công hiệu bổ thận, ích tinh, tráng dương dùng cho người thận hư, suy yếu tình dục, di mộng tinh, và các bệnh thuộc thận như về xương khớp đau mỏi, tai ù, nặng tai... mồ hôi trộm, lão suy.
Theo Tây y, thận có các chất đạm, béo, các chất khoáng (như Ca, P, Fe), các vitamin (A, B1, C, PP). Thận heo hay được dùng hơn cả vì thận heo trắng hồng thơm ngon cả trong thức ăn, được xem là món ăn sang trọng.
Sau đây xin giới thiệu một số món ăn từ thận có tác dụng tráng dương.
Bồ dục, đỗ trọng - Tráng dương bổ thận dùng cho người dương hư, di mộng tinh. Bồ dục 2 quả, đỗ trọng 10g, đào nhân 30g, gừng 15g, mộc nhĩ 30g, hành 20g, rượu 20g, dầu ăn 50g. Bồ dục làm sạch, đỗ trọng thái sợi chao qua nước muối. Dùng dầu sao thơm đào nhân. Để chảo nóng đổ dầu vào, để dầu nóng cho gừng, hành xào thơm, sau đó cho bồ dục, mộc nhĩ, rượu xào cho chín, cuối cùng cho đào nhân đã xào trộn chung. Ăn nóng với cơm trong bữa ăn.
Bồ dục, kỷ tử - Bổ can thận đỡ đau lưng, dương sự yếu kém. Bồ dục 2 quả, kỷ tử 20g, đào nhân 20g, đường phèn 30g, dầu ăn 50g. Làm bồ dục, xào đào nhân, kỷ tử trước. Để chảo nóng cho 50g dầu ăn đợi dầu nóng cho bồ dục, kỷ tử, đào nhân và đường phèn vào xào chín.
Bồ dục, nhục thung dung - Bổ khí huyết can thận tráng dương. Bồ dục 2 quả, đỗ trọng 20g, sinh khương 15g, nhục thung dung 15g, hành 20g, rượu 20g, dấm 20g, đường trắng 30g, dầu ăn 50g.
Làm bồ dục xong để sẵn. Đun 1 lít nước với đỗ trọng, nhục thung dung xào thành một chất dịch đặc, bỏ bã lấy nước để sẵn. Đổ dầu ăn vào chảo đun nóng bỏ gừng hành xào thơm. Sau đó bỏ bồ dục xào sơ rồi đổ nước trên vào với đường xào chín (dùng đường tuỳ ý).
Bồ dục, phá cố chỉ - Bổ thận tráng dương. Bồ dục 2 quả, phá cổ chỉ 15g, gừng 5g, hành 20g, rượu 15g, muối khoáng 6g. Làm bồ dục xong để phá cổ chỉ lên trên, rồi đổ rượu, gừng, hành, muối và 300ml nước. Bỏ vào nồi chưng cách thuỷ khoảng 30 phút.
Bồ dục, ngưu tất - Ôn, bổ thận dương, dùng ở trường hợp viêm tiền liệt tuyến, tuổi già ù tai, chóng mặt, lưng đau, gối mỏi. Bồ dục 2 quả, ngưu tất 15g, thỏ ty tử 24g, xa tiền tử 15g, lộc giác 12g. Làm bồ dục. Các vị thuốc cho vào túi vải để vào nồi đổ nước vừa đủ, đun lửa to cho sôi rồi để lửa nhỏ 2 giờ xong cho bồ dục vào nấu tiếp nửa giờ, thêm gia vị để ăn bồ dục và nước.
Bồ dục, sa nhân - Bổ thận an thai - kiện tỳ khai vị. Bồ dục 2 quả, đỗ trọng 30g, sa nhân 9g, nếp 60g, gừng tươi 2 lát. Làm bồ dục, cho tất cả vào nồi, cho nước vừa đủ. Đun lửa mạnh cho sôi rồi nhỏ lửa khoảng 2 giờ thêm gia vị để ăn.
Người can thận âm hư không nên ăn món này.
Bồ dục, thục quế - Bổ thận dương hoá đờm trọc, lão suy (ù tai, mờ mắt, mỏi lưng gối...). Bồ dục 2 quả, thục địa 30g, nhục quế 3g, táo đỏ 8 quả. Bồ dục làm xong (cắt miếng khía ngoài...). Cho tất cả vào nồi thêm nước vừa đủ, đậy kín chưng cách thuỷ với lửa nhỏ sôi 2 tiếng rồi thêm gia vị để ăn.
Bồ dục, khiếm thực sâm, kỳ - Bổ khí, ích thận, lợi tiểu, tiêu phù. Khiếm thực 30g, đảng sâm 20g, bồ dục 1-2 quả. Làm sạch bồ dục thái nhỏ, gói vào túi hoặc bỏ nấu với bồ dục với lượng nước vừa đủ. Nấu chín cho gia vị. Ăn bồ dục uống nước. Bỏ ngày 1 thang 3 ngày. Dùng cho người vừa hồi phục sau điều trị viêm thận mạn.
Bồ dục xào kiệu - Bổ thận, lão suy (ù tai, mờ mắt, đau lưng, mỏi gối, lú lẫn, táo bón). Bồ dục 2 quả, hồ đào nhân 60g, củ kiệu tươi 240 g. Làm bồ dục như thường lệ. Cho mỡ vào chảo rồi cho đào nhân vào rang vàng rồi cho kiệu, bồ dục vào xào chín, thêm gia vị. Dùng lá kiệu cũng được nhưng kém hiệu quả.
Bồ dục, đỗ trọng, lá sen - dùng cho người thận hư đau lưng. Bồ dục 2 quả làm sạch, thái nhỏ tẩm đều bột đỗ trọng 10g. Gói lá sen hấp ăn.
Ghi chú: Có sách viết lõi trắng trong bồ dục lợn (trư di) tính vị bình hoà đắng ngọt. Hơi có độc! Chống suy nhược, phổi yếu ho suyễn, liệt dương.
Theo Phó Thuần Hương
SKDS